Laat de markt spelen en iedereen gaat erop vooruit, zo orakelen diegenen die de rol van de overheid tot een minimum willen beperken. In dit boek wordt dit fabeltje vakkundig doorprikt. Het klopt dat geen enkel systeem erin slaagt zoveel welvaart te creëren als de vrije markt. Maar als we niet opletten rijdt die markt zichzelf de vernieling in, zegt de vooraanstaande econoom Paul De Grauwe.
Het marktsysteem steunt op het idee dat individuen die hun eigenbelang nastreven tevens de welvaart van de hele samenleving verhogen. Dat is echter een misvatting. Het is niet per definitie goed voor anderen als iemand erop vooruit gaat. Vaak werkt het zelfs andersom. De milieuproblematiek is daarvan het meest in het oog springende voorbeeld. Het marktsysteem voorziet ook niet in publieke goederen en staat onverschillig tegenover ongelijkheid in een samenleving.
Wanneer men markten ongebreideld hun gang laat gaan leidt dat tot steeds meer publiek kwaad en minder publiek goed. Dit gaat in tegen het rechtvaardigheidsgevoel van mensen. Uiteindelijk zullen die mensen zich organiseren om het marktsysteem te veranderen of omver te werpen. En er zijn geen mechanismen binnen het systeem zelf die ervoor kunnen zorgen dat het zichzelf niet vernietigt. Het marktsysteem is aangewezen op regulering van buitenaf om ervoor te zorgen dat het niet instort.
De overheid is de enige instantie die in staat is om de schade van de marktwerking te beperken, om publieke goederen te verschaffen en aan herverdeling te doen. De overheid stuit echter evenzeer op grenzen. Ze kan alleen maar zorgen voor collectieve goederen en diensten als er een sterke vrije markt bestaat. En teveel overheid leidt tot inefficiëntie en verlamt de economie.
Een mix van markt en staat zal er altijd moeten zijn. Beide systemen vullen elkaar aan. De vraag is dan hoe die taakverdeling er precies uit moet zien. Hoever mogen we de markt laten gaan om welvaart te creëren? Wat is de verantwoordelijkheid van de overheid in het creëren van welvaart? En hoe kunnen deze inzichten toegepast worden op de huidige heikele economische situatie? De overheid moet meer slagkracht krijgen, zegt Paul De Grauwe.
Hij werkt dit uit voor 2 onderwerpen, productiviteit en loonkosten, en ontkracht daarmee enkele hardnekkige mythes. Hoge loonkosten verminderen de productiviteit niet en tasten de concurrentiekracht van de bedrijven niet aan. Het klopt ook niet dat de overheid parasiteert op de industrie. Zonder tussenkomst van de overheid zou de industrie niet eens kunnen werken. Wel moeten er mechanismen ontwikkeld worden die overheidsdiensten doelmatiger maken.
Hij maakt ook duidelijk hoe de oprichting van de eurozone de overheid veel minder slagkrachtig heeft gemaakt ten opzichte van de financiële en economische markten. Europese overheden hebben het daardoor veel moeilijker dan vroeger om een corrigerende rol te spelen voor het marktsysteem. En hij houdt een pleidooi voor een progressieve vermogensbelasting. Die kan het kapitalisme redden van de kapitalisten, zo stelt hij.
Er is altijd een pendelbeweging geweest tussen de markt en de overheid. De afgelopen dertig jaar sloeg die door in de richting van de markt. Deze stuit echter vroeg of laat op haar grenzen. De vraag is enkel wanneer dat zal zijn. Wat zal er dan gebeuren? Keren we terug naar een economie waarin de overheid alle touwtjes in handen heeft? Moeten we ons schrap zetten voor een omverwerping van het kapitalistisch systeem?
Twee scenario’s zijn denkbaar. Ofwel gaat het systeem ten onder aan de opwarming van de aarde en het protest tegen de toenemende graad van ongelijkheid, ofwel houden hervormingen het failliet van het marktsysteem tegen. De Grauwe is niet optimistisch. Het huidige marktsysteem zal zich heel lastig laten hervormen. Het zal buitengewoon moeilijk zijn om het doemscenario te vermijden en een catastrofe te voorkomen.
Een luchtig boek is De limieten van de markt zeker niet. Maar het gaat wel resoluut in tegen het neoliberale adagio en dit niet vanuit een ideologisch perspectief maar gebaseerd op gedegen onderzoek. Als u dit boek gelezen hebt zijn ingewikkelde economische processen bovendien heel wat duidelijker geworden. En het betoog is toegankelijk geschreven en goed gestructureerd.
© Minervaria
Geen opmerkingen:
Een reactie posten