TALEB, N.N., Misleid door toeval. Over de rol van geluk in de economie en het leven. (Vert. Fooled by Randomness: The Hidden Role of Chance in Life and in the Markets) A’dam, Uitg. Nieuwezijds, 2009, 278 pp. – ISBN 978 90 5712 278 1Op 12 januari 2010 legde een zware aardbeving de miljoenenstad Port-au-Prince op Haïti in puin. De balans: minstens 100.000 doden, misschien wel dubbel zoveel. Voor de straatarme Haïtianen is dit een ramp zonder weerga.
Port-au-Prince ligt op een gekende breuklijn in de aardkorst. Bewoners en politici wisten dat het risico enorm groot was want al meer dan tien jaar geleden hadden wetenschappers een catastrofe voorspeld. Toch dijde de stad in de laatste decennia uit tot meer dan 2,5 miljoen inwoners.
Het is niet de eerste keer dat een stad door een aardbeving, vulkaanuitbarsting of cycloon vernield wordt. De Nicaraguaanse hoofdstad werd op een tijdsspanne van iets meer dan 100 jaar liefst twee keer door een aardbeving verwoest. En toch wonen daar nu weer meer dan 2,5 miljoen mensen.
Hoe komt het dat mensen steeds weer op zo’n gevaarlijke plaats gaan wonen?
Daar zijn natuurlijk goede economische en politieke redenen voor. Maar een belangrijke oorzaak is wel dat aardbevingen en vulkaanuitbarstingen zelden voorkomen. Het kan vele decennia of zelfs eeuwen duren voor er zich weer een ramp voordoet. En in die tijd leven mensen met de illusie dat het hen niet kan gebeuren. Zo’n zeldzame gebeurtenis noemt Nassim Taleb een ‘zwarte zwaan’. Als je toevallig op het verkeerde moment op de verkeerde plaats bent slaat het noodlot toe.
Het lot van een mens kan zeer wisselvallig zijn. Dingen die dankzij geluk verkregen werden kunnen even gemakkelijk door pech verloren gaan. Toeval en kansen spelen een veel grotere rol in ons leven dan we denken en willen inzien, zegt Taleb. Over het algemeen onderschatten we bij zo ongeveer alles hoe groot het aandeel geluk of toeval daarin is. Dingen hadden anders kunnen lopen, de wereld had er anders kunnen uitzien. Daar staan we te weinig bij stil.
Maar mensen willen niet aan het toeval, ze hebben er een weerstand tegen. Het inschatten van kansen is mensen nog nooit goed af gegaan. Onze hersenen zijn niet toegerust om met probabiliteit om te gaan en al helemaal niet met toeval in het leven. We staren ons blind op de winnaars in de loterij van het leven en schrijven succes spontaan toe aan capaciteiten of verdienste en mislukking aan tekort. We verwarren ruis met informatie en in toevallige gebeurtenissen herkennen we patronen en symbolen.
Als beurshandelaar heeft Nassim Taleb een passie ontwikkeld voor waarschijnlijkheid en toeval. In geen enkele beroepssector, zegt hij, wordt geluk meer verward met vakmanschap dan in de beurshandel. Onvoorspelbaarheid is inherent aan de economische en financiële wereld. Toch zoeken beleggers en handelaren permanent naar manieren om van onzekere perspectieven voorspelbare processen te maken. Al hun strategieën zijn echter gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Maar het verleden is even (on)waarschijnlijk als de toekomst, aldus Nassim Taleb.
Dit is één voorbeeld van de spitsvondige en originele invalshoeken van deze auteur. Hij legt bloot hoe mensen in het algemeen, en vooral in de beurshandel, geluk verwarren met vakmanschap en deskundigheid en hoe ze toeval spontaan vervormen en waarnemen als bepaaldheid en determinisme. Hij belicht ook de meest voorkomende veronderstellingen of biases waarmee we het toeval spontaan te lijf gaan. In de psychologie worden ze ook cognitieve illusies genoemd.
Taleb voert in zijn boek een aantal goed doordachte en originele logische gedachte-experimenten uit met waarschijnlijkheidsberekening. Met nietsontziende helderheid doorprikt hij de talloze theoretische constructies, met name in de beurswereld, die het toeval eronder moeten krijgen. We krijgen interessante lessen over statistische begrippen, over onze spontane en onbewuste veronderstellingen in verband met toeval, over wetenschappelijke theorieën en nog veel meer. Hij onderbouwt en lardeert zijn inzichten met de uitkomsten van onderzoek in zeer gevarieerde disciplines.
Dit boek is geen verhandeling of wetenschappelijk werk, zo waarschuwt hij. De verschillende inzichten zijn niet systematisch gepresenteerd of uiteengezet maar verweven in verhalen uit zijn leven als beurshandelaar. Hij noemt het een persoonlijk essay met gedachten en waarnemingen over de praktijk van het risico nemen.
Als we ons bewust zijn van onze beperkingen zijn we overigens niet overgeleverd aan onze illusies. Taleb past een eigen risicomanagementstrategie toe. Een eerste vereiste is voortdurend kritisch na te denken over het eigen handelen. Hij doet ons ook een paar trucs aan de hand waarmee we ons minder gemakkelijk op het verkeerde been laten zetten.
Meevallers moeten we op hun echte waarde schatten: ze kunnen door een tegenvaller teniet gedaan worden. We kunnen ons beter toeleggen op dingen die zonder veel geluk tot stand komen. Die zijn beter bestand tegen toeval.
Taleb noemt zichzelf een probabilistische scepticus. Dit mag geen wonder heten voor iemand die zich laat inspireren door de Griekse stoïcijnen. Zijn belangrijkste les luidt dat het ware succes niet te meten is aan spectaculaire resultaten, maar aan de wijze waarop men leeft en die resultaten heeft bereikt.
Dit onderhoudende boek laat zich zeer vlot lezen. Het doet je zeker anders kijken naar glamour en succesverhalen. Een aanrader voor iedereen die het leven bewust wil leven en een 'must' voor wie actief is in het zakenleven in het algemeen en in het bijzonder op de beurs!
© Minervaria
Gerelateerd:
Onvermijdelijke illusies. Hoe beredeneringsfouten ons denken beheersen.
Beslissen! De kunst om snel beslissingen te nemen.
Illusies van causaliteit
Geen opmerkingen:
Een reactie posten