St CLAIR, K., De gouden draad. Hoe stoffen geschiedenis schrijven. (Vert. The Golden Thread, 2018) A’dam, Meulenhoff Boekerij, 2019, 393 pp. – ISBN 978 90 290 9333 0
Kleding, beddengoed, gordijnen, tafellakens, vloerbedekking. We staan er zelden bij stil, maar wij leven tussen stoffen. Onze taal is doorweven met uitdrukkingen die naar textiel verwijzen, zoals ergens garen bij spinnen, de draad kwijt raken, een steek los hebben.
Het belang van textiel reikt echter veel verder. Stoffen hebben de wereld veranderd. Ze speelden een essentiële rol in de menselijke geschiedenis. En dat toont Kassia St Clair in haar vlot leesbare boek met verve aan.
We moeten ons beeld van onze voorouders, jagend in dierenpelzen, bijstellen. De mens beschikte veel vroeger over de technologie om plantenvezels tot stoffen te weven dan algemeen gedacht. Archeologische opgravingen leverden de resten op van geweven stoffen die minstens 30.000 jaar oud zijn.
Uit de Oudheid zijn uiteraard veel meer resten overgebleven. Stoffen waren arbeidsintensieve en hoogtechnologische producten en dus luxegoederen en statussymbolen bij uitstek. Ze waren dan ook lucratieve handelswaar. Zo lag de handel in zijde uit China aan de basis van de opkomst en bloei van de culturen in Klein-Azië en het Midden-Oosten.
Met hun wollen zeilen hadden de Vikingen een voorsprong op zee en waterwegen. Daarmee konden ze tot diep in het huidige Rusland doordringen en nederzettingen te stichten in Groenland en het huidige Noord-Amerika. In de middeleeuwen werd de bloeiende Engelse wolhandel ingezet in de politieke machinaties en gebiedsbetwistingen tussen de verschillende Noord-Europese machthebbers.
Frankrijk en Venetië voerden zelfs heuse kantoorlogen. Kant, een onpraktisch materiaal uit linnen, was immers een luxeproduct om rijkdom, goede smaak en rang te etaleren. Tot ver in de 18e eeuw waren er overigens overal wetten en bepalingen die voorschreven hoe iemand zich moest of niet mocht kleden volgens rang en stand.
Het bewerken van stoffen was in alle culturen traditioneel vrouwenwerk. Het vereiste zeer veel inspanning, tijd en kundigheid. De achteloosheid waarmee wij tegenwoordig met kleding omgaan zou onze voorouders met afgrijzen vervuld hebben, De meeste mensen droegen hun kleren tot ze versleten waren, want stoffen en textiel waren kostbaar. Mode was alleen voor de rijken.
Katoen, de vierde natuurlijke vezel, was inheems in Afrika en Azië. Nadat de Europeanen in de 18e eeuw het comfort ervan ontdekt hadden, werd het de belangrijkste stof in het Westen. Het succes van katoen lag aan de basis van de internationale slavenhandel. Katoen vormde ook de stimulans tot mechanisatie, en daarmee de industriële revolutie.
De opkomst van synthetische vezels en stoffen in de tweede helft van de 20e eeuw maakte het mogelijk om de horizon verder te verleggen. Alpinisme, ruimtevaart en recordprestaties in de sport zouden niet mogelijk zijn zonder hoogtechnologisch textiel. Aan de opkomst daarvan zijn echter ook serieuze nadelen verbonden. De verwerking en vervaardiging gebeurde met gevaarlijke, ziekmakende chemische stoffen. Synthetische vezels legden ook de basis van fast fashion of wegwerpmode. Behalve een ramp voor het milieu, steunt ze op de uitbuiting van werknemers in lageloonlanden.
Intussen is de zoektocht naar duurzaam textiel ingezet. Recent is men erin geslaagd om kunstvezels te vervangen door natuurlijke vezels van dierlijke oorsprong zoals spinnenzijde. Deze ontwikkeling verkeert echter nog in een pril stadium en de toepassingsmogelijkheden moeten nog onderzocht worden.
In De gouden draad leert u uiteraard nog veel meer over de rol en betekenis van textiel voor de menselijke geschiedenis. Haar overzicht is uiteraard niet volledig, maar dat was ook niet de bedoeling van Kassia St Clair. Ze heeft zich beperkt tot de thema’s en kruispunten die illustratief zijn voor de betekenis van stoffen in onze geschiedenis.
Het resultaat is een degelijk gedocumenteerd en toch zeer leesbaar geschreven werk, dat zich laat lezen als een roman. Het kon mij van begin tot einde boeien.
© Minervaria
Geen opmerkingen:
Een reactie posten