Free

ANDERSON, C., Free. Hoe het nieuwe Gratis de markt radicaal verandert. (Vert. Free. The Future of a Radical Price) A’dam, Nw A’dam, 2009, 318 pp. – ISBN 978 90 468 0508 4

Werkt u met de Firefox-webbrowser? Gebruikt u een mailadres van Google? Raadpleegt u Google-maps als u ergens heen gaat? Hebt u een account op Twitter of Facebook? Zoekt u regelmatig iets op Wikipedia? Tikt en bewaart u uw teksten op Googledocs? En blijft u op de hoogte van nieuws uit alle hoeken van de wereld via gratis nieuwsbrieven?

U betaalt niets voor de applicaties van Google en toch is het een van de meest winstgevende ondernemingen in Amerika. Het gratis ‘Linux –ecosysteem’ is dertig miljard dollar waard. Chris Anderson, journalist en hoofdredacteur van het toonaangevende magazine Wired, noemt dit de paradox van Gratis: mensen verdienen een hoop geld aan het verlenen van diensten waarvoor de gebruikers niets betalen. Hoe werkt dat dan en waarom wordt het zo vaak verkeerd begrepen of gevreesd?

Gratis is nochtans niet nieuw. In het begin van de twintigste eeuw werd het voor het eerst als marketingtruc gebruikt. Om een onbekend product te lanceren werden gratis kookboekjes uitgedeeld. Het product ging als zoete broodjes over de toonbank en Gratis werd een strategisch onderdeel in de verkoop. Gratis verrassing, gratis verzendkosten, 3 halen 2 betalen, een gratis proefproduct, het zijn alle variaties op hetzelfde thema. Ze komen in meer of mindere mate neer op het verschuiven van geld. We weten allemaal dat de verbruiker het toch betaalt. Maar het blijft werken omdat Gratis een grote aantrekkingskracht heeft. Zelfs de meest achterdochtige consument laat zich erdoor verleiden.

Maar in de digitale wereld is Gratis meer dan een truc om geld van de ene zak naar de andere te verplaatsen. Veel digitale producten zijn werkelijk gratis. Je kan ze gebruiken en je betaalt er echt niets voor als je dat niet wil. Hoe kan dat? En hoe blijven de bedrijven, die deze producten aanbieden, overeind en maken ze zelfs winst?

Voor bedrijven die enkel in de digitale wereld opereren is het een volstrekt logische benadering om veel weg te geven en geld te verdienen aan een paar dingen, zegt Chris Anderson. Digitale bedrijven verhandelen immers geen goederen maar informatie. De kosten daarvan zijn razendsnel gedaald tot bijna nul, en dat heeft geleid tot geheel nieuwe bedrijfsmodellen met gratis diensten. Het werkt voor bedrijven zoals Google, die geld verdienen met reclame-inkomsten. Het werkt op andere manieren voor mediabedrijven, de amusementsindustrie en de modewereld.

In de digitale wereld draait het immers allemaal om schaal. Gratis is nuttig als je een breed publiek wil bereiken waarvan een klein deel misschien betalende klant wordt. Je verliest misschien geld bij veel mensen, maar wint dat terug bij een klein aantal. Dat kan nog altijd over honderdduizenden mensen gaan. Hoe meer mensen er meedoen, des te meer kans dat er betaald wordt. En er zijn verschillende manieren om dat te bereiken. Zelfs piraterij kan het oorspronkelijke product ondersteunen als een vorm van gratis marketing.

Maar is het dan helemaal niet meer zo dat alleen de zon voor niets opgaat? Je moet toch betalen voor je aansluiting op internet? Zitten er achter Gratis niet een hoop verborgen kosten? Deze en andere veel geopperde twijfels en bezwaren tegen het Gratisconcept worden door Anderson in het laatste hoofdstuk op de korrel genomen. Helemaal gratis zal inderdaad nooit kunnen, zegt hij. Maar we moeten onderscheid maken tussen atomen of goederen en bits. Voor de eerste moet nog steeds betaald worden, voor het laatste niet noodzakelijk. Gratis is niet voldoende, op een of ander manier moet je het altijd combineren met betaald.

Met Gratis moet dus zorgvuldig worden omgegaan. Als toemaatje serveert Anderson daarom een aantal tactieken waarmee je Gratis kan invoeren in je bedrijf en 50 voorbeelden van bedrijfsmodellen waarin Gratis wordt toegepast.
En geheel in overeenstemming met het onderwerp is Free gratis te downloaden op Lifehacking.

Je hoeft geen Einstein te zijn om te begrijpen hoe Gratis werkt op internet, beweert Anderson. Toch duurde het een hele tijd voor ik het principe echt door had. Ik werd door de auteur echter gerustgesteld. Een reden waarom we vaak niet zo goed snappen hoe Gratis werkt, is dat het geen ding is maar juist het ontbreken van een ding. Talrijke schema’s en overzichten helpen de lezer over deze drempel.

Maar mijn moeite werd ruimschoots beloond. In verschillende opzichten is dit een zeer leerrijk boek. Anderson doet echt wat hij belooft. Hij maakt de lezer die opgegroeid is met het Gratis van de twintigste eeuw wegwijs in een mysterieus concept van de eenentwintigste eeuw.

Als u zich ook al afgevraagd hebt hoe het mogelijk is dat u gebruik kunt maken van internetdiensten zonder dat u daar een cent voor betaalt, dan is dit boek beslist iets voor u.

© Minervaria