Waarom hij? Waarom zij?

FISHER, H., Waarom hij? Waarom zij? Begrijp je persoonlijkheidstype en vind de juiste partner. (Vert. Why Him? Why Her?) A’dam/A’pen, Uitg. Contact, 2009, 287 pp. – ISBN 978 90 254 2455 8

Waarom word je verliefd op deze persoon en niet op een andere?
Gedegen onderzoek wijst uit dat mensen meestal verliefd worden op personen met dezelfde etnische en sociaaleconomische achtergrond, vergelijkbare intelligentie en opleidingsniveau, met gelijksoortige waarden en normen en met eenzelfde gevoel voor humor. Ook toeval en de relatiepatronen uit onze jeugdjaren spelen mee.

Maar dit is slechts een deel van het verhaal. De evolutie kon het immers niet aan toevallige omstandigheden of menselijke willekeur overlaten met wie we ons willen voortplanten. De aantrekkingskracht tussen mensen moet zeker wortelen in de biologie, stelt de bekende liefdesantropologe Helen Fisher. We kiezen onze partner en vrienden in overeenstemming met ons genetisch bepaald temperament.

Als we meer zicht willen krijgen op de aantrekkingskracht tussen mensen moeten we eerst op zoek naar de biologische factoren die iemands persoonlijkheid grondig bepalen.
Welke persoonlijkheden trekken elkaar aan en passen bij elkaar? En welke achterliggende biologische mechanismen sturen onze romantische keuzes?

Die zijn te vinden in de verhouding en wisselwerking tussen de verschillende neurotransmitters in de hersenen. Deze chemische stoffen vormen de basis voor vier fundamenteel verschillende gedrags- en denkwijzen of persoonlijkheidstypen. In vier hoofdstukken maken we kennis met deze typen en hun voornaamste kenmerken: Verkenner, Bouwer, Regelaar en Onderhandelaar. Ieder van ons is een uniek mengsel van deze vier persoonlijkheidstypen. Met behulp van een vragenlijst kan je zelf uitvissen hoe dat voor jou zit.

Wij zijn het uithangbord van onze genetische aard, met specifieke kwaliteiten en behoeften. De vraag bij een potentiële partner is dus: kan deze persoon je bieden wat jij nodig hebt? Volgens de theorie van de sociale uitwisseling voelen wij ons aangetrokken tot personen die in onze behoeften kunnen voorzien in ruil voor de kwaliteiten die zij zelf kunnen bieden. Sommige van die behoeften willen we wel opgeven, maar andere moeten absoluut vervuld worden. Daarom zijn er meerdere werkende combinaties mogelijk, maar sommige werken beter dan andere. Botsende eigenschappen brengen meer conflictstof mee maar betekenen niet meteen dat de relatie tot mislukken gedoemd is. In dat geval kunnen de tips van Fisher voor ieder persoonlijkheidstype wellicht een handje helpen.

Liefde kan duurzaam zijn, besluit Helen Fisher, maar je moet de goede partner kiezen. In samenwerking met een relatiebureau heeft zij onderzocht tot welk persoonlijkheidstype mensen zich bij voorkeur aangetrokken voelen. Bepaalde combinaties van persoonlijkheidstypen werken beter dan andere. Dat blijkt in overeenstemming met het plan van de natuur, zegt ze. Over dat plan zelf blijft ze echter erg vaag. Dit zal niet echt verbazen, want als wetenschapper weet ze wel beter. De natuur heeft immers geen plan.

Om een vlot leesbaar boek voor het grote publiek te kunnen presenteren heeft Fisher een paar minder gelukkige compromissen gesloten. Alhoewel er heel zeker een verband is tussen de verhouding van verschillende specifieke chemische stoffen in de hersenen en bepaalde gedragsneigingen, is het maar de vraag of dit zo ondubbelzinnig rechtlijnig is als zij het voorstelt. Wetenschappelijk onderzoek naar deze verbanden bij dieren zijn immers niet zonder meer naar mensen te extrapoleren. De duurzaamheid en bevrediging van liefdesrelaties is bij mensen immers nog van meer afhankelijk dan van passende of botsende persoonlijkheidstypen.

Verder vertrekt Fisher teveel van een Westers idee en ideaal over liefde en partnerschap. Verliefdheid en liefde zijn twee verschillende zaken. Je kan verliefd worden op iemand die ongeschikt is voor een langdurig partnerschap, en je kan houden van iemand op wie je nooit echt verliefd was. Overigens is, behalve in het Westen, in vrijwel geen enkele cultuur verliefdheid een basis voor huwelijk of partnerschap. We kunnen het ons bijna niet voorstellen, maar veel van die verbintenissen werken. Het zou interessant zijn na te gaan in hoeverre dit te maken heeft met combinaties van persoonlijkheidstypen zoals Helen Fisher ze omschrijft.

Dit boek is zeker niet het beste dat uit de pen van Helen Fisher is gevloeid. Alhoewel ze een interessante invalshoek hanteert en een steekhoudende theorie ontwikkelt, heeft de uitwerking ervan me toch een beetje teleurgesteld. Ik had een diepgaander antwoord op de titelvragen verwacht en geregeld kreeg ik de indruk met een klassieke typologie vandoen te hebben.
Haar persoonlijkheidstypes zijn echter niet seksegebonden en daardoor overstijgt haar verhaal ruimschoots het niveau van de Mars-en-Venusliteratuur. Wie een partnerrelatie heeft of had zal er zeker heel wat herkenbaars vinden, en voor ‘aspiranten’ valt er veel uit op te steken. En beiden kunnen er hun voordeel mee doen. Bovendien laat de onderhoudende tekst zich prettig lezen.

© Minervaria