SITSKOORN, M., Het maakbare brein. Gebruik je hersens en word wie je wilt zijn. A’dam, Uitg. Bert Bakker, 2008 (2e dr.), 216 pp. – ISBN 978 90 351 3227 6Als er één orgaan is in ons lichaam waarbij we zelden stil staan zijn het onze hersenen wel. En toch zijn ze 24 uur per etmaal zeer actief en verbruiken ze 25% van de energie die we opnemen. Ze hebben dan ook heel veel omhanden. De hersenen ontvangen de onophoudelijke stroom van informatie van binnen en buiten ons lichaam, verwerken en slaan die op en zetten ons aan te handelen.
Het moderne hersenonderzoek heeft duidelijk gemaakt hoezeer de hersenen een allesbepalende rol spelen in ons gedrag. Denken, leren, sporten, dromen, musiceren, film kijken, verliefd zijn, alle andere emoties en nog veel meer worden gestuurd door onze hersenen. Ongeveer 35% van alle ziektes in Europa hebben betrekking op het brein. Hoe we leven wordt in belangrijke mate door onze hersenen bepaald.
We hebben het dus bij het verkeerde eind als we onze hersenen negeren, zegt neuropsychologe Margriet Sitskoorn. Onze hersenen bepalen niet alleen wie we zijn en wat we doen, het werkt ook andersom. Ze worden op hun beurt ook door ons gedrag gevormd. Onafgebroken organiseren zij zich op basis van de informatie die ze binnen krijgen.
Dat de hersenen zich onder invloed van opvoeding en onderwijs tijdens de jeugd ontwikkelen en vormen nemen we geredelijk aan. Het brein van een violist verschilt van dat van een zwemkampioen, ook en vooral als ze al heel jong begonnen te oefenen.
Maar dat dit proces ook doorgaat als we eenmaal volwassen zijn is veel minder bekend. De plaats waar je geboren bent en de opvoeding die je gekregen hebt zijn min of meer toevallige factoren die een enorme invloed hebben. Daar valt niet meer aan te veranderen. We hoeven ons daar als volwassene echter niet bij neer te leggen. Door gerichte training kunnen we onze hersenen verder vormen en alsnog worden zoals we zouden willen zijn, aldus Margriet Sitskoorn.
Kennis van de werking van de hersenen kan je in het dagelijks leven veel opleveren, zegt ze. Je kunt nieuwe inzichten in je eigen gedrag ontwikkelen, je gedrag sturen en begrip voor en inzicht in het gedrag van anderen krijgen.
Daarom legt ze eerst uit hoe onze hersenen in elkaar zitten, hoe ze werken en ons gedrag bepalen. Als je het te moeilijk vindt mag je dit hoofdstuk ook overslaan, stelt ze je gerust, want het is niet noodzakelijk om de rest van het boek te begrijpen. Ik vond het, zelfs met voorkennis, inderdaad niet eenvoudig. Dit mag niet verbazen, gezien de ongelooflijke complexiteit van onze hersenen.
Een belangrijke ontdekking is dat onze hersenen beschikken over verschillende vormen van plasticiteit. Door het verwerken van de prikkels die ze krijgen worden de verschillende hersengebieden gevormd. Daardoor kunnen defecte functies door andere gebieden worden overgenomen. Als je maar genoeg oefent hoeft verlies van mogelijkheden dus niet noodzakelijk definitief te zijn.
Op een inzichtelijke manier legt Margriet Sitskoorn uit hoe in het hersennetwerk voortdurend verbindingen en vertakkingen gevormd en versterkt worden en hoe ze worden verwijderd. In de jeugd gebeurt dit voor een deel door spontane processen zonder invloed van buitenaf. Hierdoor kan een kind telkens nieuwe vaardigheden leren. De ontwikkeling zelf van vaardigheden vormt weer nieuwe en versterkt bestaande verbindingen. Ongebruikte verbindingen worden verwijderd. Sitskoorn toont aan hoe dit proces in de volwassenheid doorgaat. Om in een bepaalde richting te ontwikkelen moet je dus datgene trainen wat je belangrijk vindt. Dat wat je stoort en waar je vanaf wilt moet je laten.
Zo maakt ze duidelijk waarom en hoe oefening kunst baart, lichaamsbeweging onze hersenen fit houdt en andere gedachten en activiteiten angst en depressie kunnen verlichten en je gezonder en gelukkiger kunnen maken.
Het is dus belangrijk om je hersenen goed te onderhouden, zegt Margriet Sitskoorn. Je hersenen zijn immers maakbaar. Door ze te vormen kun je worden wie je wilt zijn. We geven onszelf echter niet meer de tijd om te leren wat we willen leren. Training vraagt immers volgehouden inspanning en die brengen we vaak niet op. We worden hierdoor eerder een gebruiker dan een architect van onze hersenen. We consumeren ons leven in plaats van het te produceren. Dat is natuurlijk prima, als je je maar realiseert dat je ook architect en producent kunt zijn.
Dit boek is didactisch opgezet en helder geformuleerd, de terminologie wordt duidelijk en herhaaldelijk uitgelegd. Sitskoorn illustreert haar betoog met levendige verhalen van opmerkelijke mensen. De tekst is vlot leesbaar, maar wordt regelmatig ontsierd door storende taalfouten.
Er is een uitgebreide literatuurlijst en handig register voor het opzoeken van kernbegrippen.
Al bij al levert Margriet Sitskoorn een interessant, wetenschappelijk correct en aantrekkelijk en optimistisch verhaal. Op een goed verteerbare wijze verschaft het vooral inzicht en daardoor staat het ver boven de gemakkelijke zelfhulpboeken met kant-en-klare recepten voor een beter leven.
We kunnen onze hersenen door middel van training en gestuurde gedachten heel zeker vormen in de richting die we willen. Maar het is een illusie te denken dat dit grenzeloos kan. Het verhaal van Sitskoorn is een beetje bedrieglijk. Het lijkt alsof we onze hersenen kunnen vormen zoals we willen als we ons maar genoeg inspannen. We hoeven ons inderdaad niet neer te leggen bij een tanend geheugen of minder snel denken. Maar ze gaat wel voorbij aan de reële beperkingen waarmee talloze mensen worden geconfronteerd door ziekte of handicap. Heel wat functies kan je oefenen tot je pimpelpaars ziet, ze komen nooit terug zoals je het graag wil. Het is jammer dat ze daar in dit boek geen aandacht aan besteedt.
© Minervaria
Geen opmerkingen:
Een reactie posten