De ziektemakers

BLECH, J., De ziektemakers. Hoe wij tot patiënt gemaakt worden. (Vert. Die Krankheitserfinder. Wie wir zu Patienten gemacht werden) A'dam, Wereldbibliotheek, 2005, 191 pp. – ISBN 90 284 2021 5

In een bergdorpje in de Cévennes gaat de oude dorpsdokter met pensioen. Een jonge arts, Knock geheten, neemt zijn plaats in. Binnen de kortste keren heeft hij een bloeiende praktijk. Zijn recept? Hij praat de mensen hun gezondheid uit het hoofd. Elke dorpsbewoner die het kabinet van Knock binnen gaat, komt er buiten met een of andere kwalijke ziekte onder de leden. Want Knock handelt in ziekte. Zijn devies luidt: "Elke gezonde mens is een zieke die nog niet weet dat hij ziek is".

Het toneelstuk Knock of de triomf van de geneeskunst uit 1923 van de Franse schrijver Jules Romain wordt tot op de dag van vandaag in de scholen gelezen en vertoond. Toen was het fictie, vandaag is het echter bloedige ernst. De moderne geneeskunde praat mensen hun gezondheid uit het hoofd. Ze maakt de mens wijs dat de natuur hem met steeds met nieuwe ziektes geselt die alleen door artsen te genezen zijn. Gezondheid wordt tot een toestand gemaakt die niemand meer kan bereiken. Tegenwoordig vinden farmaceutische ondernemingen en medische belangengroepen kwalen uit.

Jörg Blech, bioloog en wetenschapsjournalist, laat in zijn boek zien hoe de uitverkoop van de gezondheid in zijn werk gaat en hoe we ons daartegen kunnen beschermen. Hij verzet zich niet tegen de farmaceutische industrie en de moderne geneeskunde als zodanig . Zolang zij zich bezig houdt met het voorkomen en behandelen van werkelijke ziekten, heeft ze haar nut ruimschoots bewezen. Echte ziektes moeten niet gebagatelliseerd worden.

Ziekte is echter een industrieel product geworden. Voor elke ziekte is er een pil, en steeds vaker voor elke pil een nieuwe ziekte. Het leven zelf wordt gemedicaliseerd. Normale levensprocessen als zwangerschap en ouderdom, en persoonlijke en sociale problemen als bang of verdrietig zijn worden als medische problemen bestempeld. Risico's worden tot ziektes verklaard, zeldzame symptomen opgeblazen tot een om zich heen grijpende epidemie, en onschuldige symptomen uitgeroepen tot voorboden van zware ziektes. Het gevolg is een steeds groeiende reeks van overbodige therapieën. Dit kost enorm veel aan de ziekteverzekering, waardoor de middelen om echte ziekten te bestrijden worden beperkt.

Gelukkig verzetten steeds meer artsen zich tegen de medicalisering van het leven, in gang gezet door de industrie en haar medische handlangers. Ook de gewone mens kan een en ander doen om het eigen leven uit de medische sfeer te houden. Volgens Blech is een goed geïnformeerde en kritische mens het best opgewassen tegen de opdringerige marketingstrategieën van de moderne geneeskunde. Wie aan een ziekte lijdt moet naar de dokter gaan. Maar alle anderen zouden moeten weerstand bieden tegen de verleiding zich door ziektemakers in de luren te laten leggen.

Blech pleit daarom voor meer scepsis tegenover de medische wereld: aan een kritische en geïnformeerde persoon is het moeilijker een overbodig product te slijten. In het laatste hoofdstuk geeft hij daarvoor een aantal suggesties. Ik vraag me af in hoeverre dit realistisch en haalbaar is. Als het om hun gezondheid gaat spelen mensen immers graag op veilig. De meesten nemen liever een pil teveel dan een te weinig, ook al haalt het niets uit. Toch is het belangrijk om de kat de bel te blijven aanbinden.

Je vraagt je bij het lezen van De ziektemakers geregeld af of de situatie werkelijk zo ernstig is als Blech die voorstelt. In het nawoord relativeert Ivan Wolffers toch een en ander. Hij wijst erop dat de situatie in Duitsland niet zonder meer geldt voor andere landen. Niet in alle landen is het geneesmiddelengebruik zo hoog. De farmaceutische industrie is in Duitsland immers zeer machtig. Verder is ziekte ook cultuurgebonden: bepaalde syndromen komen alleen voor in bepaalde landen of taalgebieden. En tenslotte lukt het de industrie ook niet altijd om nieuwe ziektes ingevoerd te krijgen. De gewone mens slikt immers niet alles op commando.

Toch is het boek van Blech een aansporing om ook inzake gezondheid en ziekte als kritische consument te handelen. Het kan geen kwaad je af te vragen en je te informeren welke preventieve onderzoeken echt zinvol zijn, of bepaalde medicatie echt wel nodig is, of inname van supplementen iets bijbrengt. Blech neemt daartoe op het einde van zijn boek een interessante checklist op.

© Minervaria