Het nut van ziekte

MOALEM, S., Het nut van ziekte. Een eigenzinnige medicus over de samenhang tussen ziekte en evolutie. (Vert. Survival of the Sickest) A'dam, De Bezige Bij, 2007, 256 pp. – ISBN 90 234 2244 0

Waarom komt het overgrote deel van de mensen met type1-diabetes uit Noord-Europa? Waarom erven zoveel Europeanen een genetische aandoening waardoor er teveel ijzer in hun organen wordt opgehoopt? Waarom kunnen we met een griep het bed niet uit, maar met een gewone verkoudheid gewoon naar ons werk? Waarom hebben we zoveel DNA dat overbodig lijkt? Waarom hebben Afrikanen vaker ene hoge bloeddruk? Omdat die nu soms levensbedreigende aandoeningen hen in het verleden in staat stelden een ijstijd, de slavenschepen of de pest te overleven.
Zo is de evolutionaire oplossing voor een probleem van de ene generatie vaak het evolutionaire probleem van volgende generaties. Het lichaam van onze voorouders paste zich aan hun omgeving aan, en dit heeft een grote invloed op de gezondheid en aanleg voor ziekten van de moderne mens.

Ziekten hebben immers evolutionair nut. Een teveel of tekort dat je hier en nu beschermt tegen de dood is te verkiezen boven de nadelen ervan binnen veertig jaar. Veel genen beschermen ons tegen een ziekte waaraan mensen vroeger op prille leeftijd stierven. De meeste mensen werden toen ook niet oud genoeg om de nadelen ervan te ondervinden. Nu bestaan er voor veel van die jeugdziekten probate remedies, maar we worden zo oud dat de negatieve effecten ervan wel tot uiting komen.

Sharon Moalem, bioloog en medicus, licht een tipje van de sluier over de herkomst en zin van veel voorkomende ziekten als diabetes, malaria, een te hoog cholesterolgehalte, allergische reacties, kanker. Ook obesitas, ouderdom en sterven kunnen door de evolutie verklaard worden.

Hij legt uit hoe de omgeving van onze voorouders heeft bijgedragen aan de vorming van onze genen. Hij onderzoekt ook de invloed van de evolutie van planten en dieren, en van bacteriën en virussen op de evolutie van mensen, en dus ook op hun gezondheid en ziektes. Het mooie hiervan is, dat dit alles uitzicht geeft op andere, en vaak minder ingrijpende, behandelingen tegen veel voorkomende ziektes.

In een boeiend en afwisselend betoog leidt Moalem ons doorheen de rimboe van medische en biologische termen wetenswaardigheden en termen. Het is een leerrijk boek, een opfrissing van kennis en tegelijk kennismaking met nieuwe inzichten. De tekst is vlot geschreven. Aan het eind van het boek volgt een uitgebreide reeks noten en een handig register.
Moalem biedt een nieuwe en verfrissende kijk op ziekte en gezondheid.

© Minervaria