Ideeën die de wereld veranderden

FERNANDEZ-ARMESTO, F, Ideeën die de wereld veranderden. (Vert. Ideas that changed the world) Vianen/A'pen, The house of books, 2004, 399 pp. – ISBN 90 443 1076 3

Geschiedenis is per definitie het verhaal van veranderingen. Beroeringen en revoluties zijn typisch voor menselijke samenlevingen. Maar waardoor worden die veranderingen veroorzaakt?

FA trekt in dit boek de kaart van de ideeën, de veranderingen die zich in het hoofd voltrekken. Volgens hem hebben de meeste historische veranderingen een intellectuele oorsprong, en zijn ideeën minstens even krachtige instrumenten om verandering te bewerkstelligen als materiele noodzaak. Misschien wordt geschiedenis wel aangedreven door ideeën?

Ideeën brengen twee soorten veranderingen tot stand: direct waarneembare veranderingen zoals technologie, en indirecte veranderingen m.b.t. de perceptie van de wereld.

Dit boek is een soort catalogus van ideeën die in de loop van de menselijke geschiedenis beide soorten veranderingen hebben teweeg gebracht. Van elk idee legt de auteur waarover het gaat, hoe het ontstond en binnen welke context en welk effect het had. Hij constateert dat de meeste ideeën die er nu nog toe doen lang geleden zijn ontstaan, en vele voordat het schrift werd uitgevonden.

FA situeert het begin van de menselijke geschiedenis rond 30.000 v.C. Dit is min of meer in overeenstemming met de stelling van Cook. De verschillende ideeën zijn chronologisch geordend in overeenstemming met hun ontstaan. De auteur heeft 'Westocentrisme' vermeden door veel ideeën op te nemen die elders zijn ontstaan. Een belangrijk hoofdstuk gaat over het eerste millennium v.C., en meer bepaald de axiale periode, waarin zeer revolutionaire ideeën zijn ontstaan die nu nog enorm veel invloed hebben.

Het boek is vooral een naslagwerk. De teksten zijn kort maar helder. Bij elk idee worden verwijzingen vermeld naar andere ideeën, en suggesties voor diepgaander lectuur. Een consequente en esthetisch doordachte vormgeving maakt het lezen aangenaam en makkelijk. De tekst is gedrukt op matglanzend papier, en is mooi geïllustreerd.
Het resultaat is een boek dat je af en toe ter hand neemt om te verpozen en je kennis te verruimen.

© Minervaria