DAMASIO, A., De vergissing van Descartes. Gevoel, verstand en het menselijk brein. A'dam, Wereldbibliotheek, 2003 (4e dr.), 319 pp. – ISBN 90 284 1829 6Antonio Damasio is hoogleraar neurologie aan de Universiteit van Iowa, en wordt momenteel beschouwd als de belangrijkste onderzoeker op neurologisch gebied. In dit boek zet hij zich af tegen de eeuwenoude opvatting dat lichaam en geest twee verschillende, van elkaar gescheiden aspecten van de mens zouden zijn. Lichaam en geest zijn onlosmakelijk verbonden, en het eerste is de voorwaarde voor het tweede. Vandaar de titel: de vergissing van Descartes.
Niemand twijfelt er aan dat emoties het denken beïnvloeden. We krijgen vaak de wijze raad om emotie en gevoel verstandig te doseren en redelijk te blijven. Dit heeft tot gevolg dat we emoties meestal als overbodige geestelijke bagage zien, als een natuurlijk gegeven dat ongevraagd ons rationele denken begeleidt en soms verstoort. Emoties en gevoelens zijn echter verweven met de netwerken van de rede, onze redeneringen en beslissingen gebeuren op basis van gevoelens en emoties, niet alleen in ons nadeel maar ook in ons voordeel. Dit wil de auteur in onderhavig boek aantonen.
Hij begint met de ziektegeschiedenis van de 19e eeuwse Phineas Gage. Als gevolg van een ingrijpend hersenletsel in de prefrontale hersengebieden werd de rationaliteit bij deze man helemaal ontregeld. Dit verhaal toont het belang aan van de prefrontale cortex en het vermogen om rationele beslissingen te nemen.
In een volgend deel toont hij aan hoe emoties en gevoelens afhankelijk zijn van de activiteit in een aantal specifieke hersensystemen. Daar horen, behalve het limbische systeem, ook de prefrontale hersengebieden toe, en de hersendelen die signalen uit het lichaam in kaart brengen en integreren.
Dit brengt hem tot een derde verwant inzicht: dat de mentale voorstelling van ons eigen lichaam een onmisbaar referentiekader vormt voor de neurale processen die we als onze geest ervaren. We gebruiken ons eigen organisme, en niet een of andere absolute uitwendige werkelijkheid, als uitgangspunt voor ons wereldbeeld en ons gevoel van subjectiviteit. Het lichaam is de maatstaf voor onze gedachten en handelingen.
Voor de uitleg over zijn theorie put Damasio uit zijn jarenlange ervaring met patiënten. Hij probeert zijn theorie op een bevattelijke wijze te presenteren. Dit lukt hem ook vaak, maar toch is een gedegen voorkennis vereist van de structuur en het functioneren van hersenen en het zenuwstelsel. Om de lezer op weg te zetten, geeft hij daar een bondige maar verhelderende uitleg over. Toch is het belangrijk om tijdens het lezen "bij de pinken" te blijven. Je kan het boek niet in één adem uitlezen, het is een werk om regelmatig te raadplegen met een atlas van de hersenen binnen handbereik.
De stellingen van de auteur zijn zeer goed gedocumenteerd. Er is een uitgebreide bronnenlijst en een lijst van aanbevolen literatuur, uiteraard alle Engelstalig. Het register achteraan is handig om informatie op te zoeken.
© Minervaria
Geen opmerkingen:
Een reactie posten