donderdag 16 mei 2013

Slaap lekker


RANDALL, D.K., Slaap lekker. Het geheim van slapen, slaapwandelen en uitgerust wakker worden. (Dreamland: Adventures in the Strange Science of Sleep, 2012) A’dam, Maven Publishing BV., 2013, 255 pp. – ISBN 978 94 9057 488 8

Op een nacht vond een man zichzelf op de vloer van de gang. Hij was al slaapwandelend tegen de muur geknald en had zich lelijk verwond. De neuroloog van het slaaplaboratorium kon hem niet wijzer maken. Toevallig was de man verslaggever voor een krant. En wat doet zo iemand als hij zich wandelen gestuurd voelt? Juist, hij gaat het zelf uitzoeken.

David Randall heeft zich dus verdiept in het mysterieuze fenomeen slaap. Voor zijn research heeft hij een waaier aan specialisten geraadpleegd, van droomonderzoekers over sportcoaches, antropologen, grondwetspecialisten tot relatiebemiddelaars. Hij bezocht militaire bases, hoofdkantoren van bedrijven en onderzoekslaboratoria. En schreef een spannend en hoogst leerzaam boek over het meest mysterieuze deel van ons leven: de slaap.

We brengen niet minder dan een derde van ons leven slapend door en toch hebben we slechts een vaag idee wat die tijd voor ons lichaam en onze hersens betekent. Het wetenschappelijk onderzoek staat nog in de kinderschoenen. In ieder geval is duidelijk dat dieren een natuurlijke behoefte aan slapen hebben. Alhoewel ieder moment van verslapte waakzaamheid levensgevaarlijk kan zijn, brengen ze nagenoeg alle een deel van hun leven slapend door.

Slapen moet dus een functie hebben. Dat is goed te merken bij mensen die gebukt gaan onder chronisch slaapgebrek. Ze lopen er sufferig bij, vallen overdag in duigen op de meest ongelegen momenten en nemen ondoordachte beslissingen met soms rampzalige gevolgen. Cafeïne, amfetamines en andere opwekkende middelen kunnen hen tijdelijk wakker houden maar blijken de gunstige effecten van slaap niet te kunnen vervangen.

Slapen is immers veel meer dan een pauzemoment tussen de actieve uren van twee dagen. Terwijl we slapen gebeurt er enorm veel in ons lichaam en meer bepaald in de hersenen. Sommige delen worden op non-actief gezet, maar andere gaan juist in versnelling. Slaap bevordert het herstel van de prefrontale cortex, het hersengedeelte waarmee wij bewuste beslissingen nemen. In alle fasen van de slaap scherpen we bovendien verschillende vaardigheden aan.

Ook al herinneren wij er ons vaak niets van, iedere nacht vertellen wij onszelf verhalen in de droom. Daarin verwerken we de informatie die we overdag opdeden. We ruimen de ballast op, slaan relevante gegevens op in ons geheugen en verbinden ze met andere. In de droom vinden we creatieve oplossingen voor de complexe vraagstukken van ons wakende leven. Sommige bedrijven sporen hun medewerkers daarom aan om op het werk een dutje te doen.

Ondanks de talloze heilzame effecten wordt de slaap in onze moderne wereld stiefmoederlijk behandeld. De ontdekking van het kunstlicht heeft het verschil tussen dag en nacht weggevaagd en het natuurlijke slaappatroon en levensritme van onze voorouders in de war gestuurd. Kunstlicht verstoort het circadiaanse ritme, de biologische klok die tikt op de hoeveelheid licht die in de ogen valt. Daarom kan je de slaap soms moeilijk vatten als je nog laat tv hebt gekeken of aan je laptop gewerkt. En bij tieners verschuift dat ritme, wat verklaart waarom ze plots nachtuilen worden, ’s ochtends niet wakker te krijgen zijn en humeurig worden door slaapgebrek.

Valt er aan de hoeveelheid en kwaliteit van het kunstlicht nog te sleutelen, andere slaapproblemen laten zich veel lastiger verhelpen. Sommige mensen veranderen in hun slaap in volleerde boksers of voeren hele toneelstukken op. Anderen stappen uit bed en gaan aan de zwier. Het komt gelukkig zelden voor, maar af en toe pleegt iemand zelfs een gruwelijke misdaad terwijl hij of zij slaapt. Slaapwandelen en motorische onrust stellen de medici nog altijd voor een raadsel, al weet men reeds iets beter wat er in de hersenen gebeurt.

Slaapwandelaars hebben in de meeste gevallen geen last van hun nachtelijke uitstapjes. Maar mensen met slaapapneu, die stoppen met ademen terwijl ze slapen, kunnen er niet om lachen, evenmin als hun partners die door het gesnurk uit de slaap gehouden worden. Gelukkig vond een Australische arts hoe hij met een stofzuiger de ademhaling op gang kon houden en het gesnurk binnen de perken. Tegenwoordig slapen honderdduizenden mensen met een slaapmaskertje.

Ondanks de suggestieve ondertitel van de Nederlandse vertaling is dit geen adviezenboek dat uitlegt hoe je een perfecte nachtrust kunt bekomen. Maar na lezing weet je wel wat er gebeurt terwijl je slaapt en wanneer je je slaapbehoefte te lang negeert. Je leert bijvoorbeeld waarom het niet verontrustend is als je midden in de nacht wakker wordt. Je leest over de voor- en nadelen van samen slapen, met je partner of met de baby. Je bent heel wat weetjes rijker over geschiedenis, bedden en behuizing, schooluren en … honkbal. Tenslotte steek je een en ander op over de voorwaarden voor een verkwikkende nachtrust.

En dank zij de zwierige tekst en de goed behapbare lengte van de hoofdstukken heeft dit alles je geen enkele moeite gekost.

© Minervaria

Deze recensie is geschreven voor Noorderlicht.

Geen opmerkingen: