LAUVRIJS, B., Een wereld vol bijgeloof. Van abracadabra tot de zwarte kat. A’pen, Standaard Uitgeverij, 2007, 429 pp. – ISBN978 90 02 22274 0
Waarom houden we de hand voor de mond als we geeuwen? Waarom kloppen we hout af als we ons verheugen over geluk of een overmoedige uitspraak doen? Waarom moet je opletten om geen zout te morsen, niet onder een ladder door te lopen en geen spiegel te breken? Waarom brengen zwarte katten ongeluk en ontbreekt in veel hotels kamer 13? En waarom worden er kikkerbeeldjes verkocht in Aziatische toeristenshops?
Ondanks de razendsnelle technologische vooruitgang en eeuwenlange pogingen om het in te dijken, blijft ons dagelijkse leven doorspekt met bijgelovige praktijken. Ze werden vermengd met moderne gewoonten en gebruiken en worden toegepast zonder dat we weten wat hun oorspronkelijke betekenis is. De glazen tegen elkaar klinken en toosten, ‘gezondheid’ roepen na een niesbui, de wittebroodsweken, elkaar een gelukkige verjaardag wensen hebben allemaal te maken met bijgeloof.
Bart Lauvrijs doceert Volksdevotie aan de Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen te Antwerpen. Al lang is hij gefascineerd door de wondere wereld van het bijgeloof. In dit boek wil hij de lezer op een zowel wetenschappelijk onderbouwde als begrijpelijke manier vertrouwd maken met een ruime waaier van bijgelovige rituelen en praktijken.
Maar wat heet bijgeloof? Daarover bestaat geen eensgezindheid. Het domein van het bijgeloof is immers bij uitstek gekleurd door subjectieve waardeoordelen. Wat de ene als bijgeloof bestempelt is voor de andere bittere ernst. In het eerste hoofdstuk onderneemt Lauvrijs een poging om het begrip bijgeloof te definiëren en het te onderscheiden van geloof, folklore, magie, religie en esoterie.
Vervolgens worden we ingewijd in de betekenis van uiteenlopende bijgelovige praktijken waarmee mensen van oudsher probeerden de geestenwereld gunstig te stemmen en hun vruchtbaarheid veilig te stellen. Het wordt duidelijk waarom het klavertjevier, hoefijzers en vallende sterren geluk brengen en we op onze hoede moeten zijn voor vrijdag de 13de, zwarte katten, met het linkerbeen uit bed stappen, zons- en maansverduistering en vallende sterren. Weerwolven, vampiers, draken, spoken, kabouters, heksen, duivels, elfen en kobolden passeren de revue. De betekenis van amuletten en talismannen, kleur- en getallensymboliek en horoscopen wordt onthuld. Ook uitdrukkingen zoals ‘wittebroodsweken’ en ‘als een zombie door het leven gaan’ blijken te wortelen in het bijgeloof.
In het laatste hoofdstuk krijgen we tenslotte een interessante inkijk in het bijgeloof achter de rituelen bij belangrijke levensmomenten. We krijgen een antwoord op de vraag waarom toekomstige ouders de naam van de baby angstvallig geheim houden en waarom het gebruikelijk is dat de bruid haar bruidsboeket weggooit. Zelfs een schijnbaar onschuldig gebruik als kaarsjes op de verjaardagstaart uitblazen heeft een bijgelovige achtergrond.
De auteur heeft zich grondig gedocumenteerd. Toch heeft dit werk mij wat teleurgesteld. Ik had meer uitleg verwacht over de oorsprong van bijgeloof en de functie ervan. Heel wat bijgelovige praktijken zijn immers terug te brengen tot dezelfde menselijke bekommernissen. De beloofde wetenschappelijke onderbouwing moet het nu echter afleggen tegen de ambitie om zoveel mogelijk weetjes en anekdotes te presenteren.
In zijn tweede opzet is de auteur echter wel geslaagd. Alhoewel in een soms slordige taal, is het boek zeer toegankelijk geschreven. Elk hoofdstuk kan afzonderlijk gelezen worden, zodat de lezer naar believen kan grasduinen.
© Minervaria
Waarom houden we de hand voor de mond als we geeuwen? Waarom kloppen we hout af als we ons verheugen over geluk of een overmoedige uitspraak doen? Waarom moet je opletten om geen zout te morsen, niet onder een ladder door te lopen en geen spiegel te breken? Waarom brengen zwarte katten ongeluk en ontbreekt in veel hotels kamer 13? En waarom worden er kikkerbeeldjes verkocht in Aziatische toeristenshops?
Ondanks de razendsnelle technologische vooruitgang en eeuwenlange pogingen om het in te dijken, blijft ons dagelijkse leven doorspekt met bijgelovige praktijken. Ze werden vermengd met moderne gewoonten en gebruiken en worden toegepast zonder dat we weten wat hun oorspronkelijke betekenis is. De glazen tegen elkaar klinken en toosten, ‘gezondheid’ roepen na een niesbui, de wittebroodsweken, elkaar een gelukkige verjaardag wensen hebben allemaal te maken met bijgeloof.
Bart Lauvrijs doceert Volksdevotie aan de Faculteit voor Vergelijkende Godsdienstwetenschappen te Antwerpen. Al lang is hij gefascineerd door de wondere wereld van het bijgeloof. In dit boek wil hij de lezer op een zowel wetenschappelijk onderbouwde als begrijpelijke manier vertrouwd maken met een ruime waaier van bijgelovige rituelen en praktijken.
Maar wat heet bijgeloof? Daarover bestaat geen eensgezindheid. Het domein van het bijgeloof is immers bij uitstek gekleurd door subjectieve waardeoordelen. Wat de ene als bijgeloof bestempelt is voor de andere bittere ernst. In het eerste hoofdstuk onderneemt Lauvrijs een poging om het begrip bijgeloof te definiëren en het te onderscheiden van geloof, folklore, magie, religie en esoterie.
Vervolgens worden we ingewijd in de betekenis van uiteenlopende bijgelovige praktijken waarmee mensen van oudsher probeerden de geestenwereld gunstig te stemmen en hun vruchtbaarheid veilig te stellen. Het wordt duidelijk waarom het klavertjevier, hoefijzers en vallende sterren geluk brengen en we op onze hoede moeten zijn voor vrijdag de 13de, zwarte katten, met het linkerbeen uit bed stappen, zons- en maansverduistering en vallende sterren. Weerwolven, vampiers, draken, spoken, kabouters, heksen, duivels, elfen en kobolden passeren de revue. De betekenis van amuletten en talismannen, kleur- en getallensymboliek en horoscopen wordt onthuld. Ook uitdrukkingen zoals ‘wittebroodsweken’ en ‘als een zombie door het leven gaan’ blijken te wortelen in het bijgeloof.
In het laatste hoofdstuk krijgen we tenslotte een interessante inkijk in het bijgeloof achter de rituelen bij belangrijke levensmomenten. We krijgen een antwoord op de vraag waarom toekomstige ouders de naam van de baby angstvallig geheim houden en waarom het gebruikelijk is dat de bruid haar bruidsboeket weggooit. Zelfs een schijnbaar onschuldig gebruik als kaarsjes op de verjaardagstaart uitblazen heeft een bijgelovige achtergrond.
De auteur heeft zich grondig gedocumenteerd. Toch heeft dit werk mij wat teleurgesteld. Ik had meer uitleg verwacht over de oorsprong van bijgeloof en de functie ervan. Heel wat bijgelovige praktijken zijn immers terug te brengen tot dezelfde menselijke bekommernissen. De beloofde wetenschappelijke onderbouwing moet het nu echter afleggen tegen de ambitie om zoveel mogelijk weetjes en anekdotes te presenteren.
In zijn tweede opzet is de auteur echter wel geslaagd. Alhoewel in een soms slordige taal, is het boek zeer toegankelijk geschreven. Elk hoofdstuk kan afzonderlijk gelezen worden, zodat de lezer naar believen kan grasduinen.
© Minervaria
Geen opmerkingen:
Een reactie posten